Diyarbakır yöresi özellikle halay türüne
giren oyunları bünyesinde barındırır. Yörede oyunlar genelde coşkuyu, sevgiyi,
ahengi, hüznü, yiğitliği, mertliği ve günlük doğa olaylarını içerir.
Diyarbakır halk oyunları çok eski kökenli
olmasına rağmen bugünlere kadar gelmişlerdir. Bütün oyunlar yörenin yaşayış
biçimi, sosyal ve kültürel ilişkilerinden etkilenmiştir. Aynı oyunlar, farklı
ilçe veya farklı köyde aynı biçimde veya küçük nüanslarla oynanmaktadır. Bunun
en büyük nedeni ise aşiretlerin bölünüp değişik bölgelere yerleşmesinden
kaynaklanır.
Diyarbakır’da halk oyunları; kına geceleri,
düğün, bayram ve özel zamanlarda oynanır. Bazen sohbet ve eğlenme amaçlı
gidilen yerlerde de halk oyunları oynanır.
Halaylar, süit oynanan toplu oyunların en
yaygın olanıdır. Kendi içerisinde; Ağırlama, Yeldirme, Yanlama, Sıktırma,
Yaslanma, Kollama, Ayrılma, Zahma, Hoplatma gibi çeşitli kısımları vardır.
Bunlar hareket ve tempo ifade eden kısımlardır. Bu kısımlar her ilin halayında
değişiklik gösterir ve aynı zamanda her ilin halayında farklı isimler alır.
Halaylar en az üç kişiyle oynanan, çalgısı
davul ve zurna olan oyunlardır. Bu oyunlarda oyunu sürükleyen halay başıdır.
Diyarbakır’da en yaygın olarak oynanan
oyunlar: Diyarbakır Halayı (Neni), Girani (Esmer) Halayı ve Delibe (Delilo)
Halayıdır.
Neni: Dört
kişiden onbeş kişiye kadar toplulukla oynanır. Renkli geçen Diyarbakır
düğünlerinin vazgeçilmez oyunudur. Düğün evinde sıra sıra, kadınlı erkekli
halay çekilir ve maya söylenir.
Delilo: Bu
oyuna "üç ayak” da denir. Ayak seyir ve vuruşları oyun boyunca öyle çabuk
geçer ki, seyredenler oyuncunun üçüncü bir ayağı olduğunu düşünebilir.
Delibenin iki ayaklı olanına, “Koçeri” adı verilir ve oyun üç ayaklısına göre
yavaştır.
Girani: Bu oyuna "esmer
halayı” da denir. Oyun boyunca davul zurna hem esmer güzeline yakılan bir
hoyratın nağmelerini çalar, hem de oyunculara kılavuzluk eder. Çalınan türkünün
bir bölümü şöyledir:
"Esmer bugün ağlamış Ciğerimi dağlamış
Kara kaşın üstüne Siyah puşi bağlamış
Hele yar yar yar Kibar yarim esmerim Sen
güzelsin esmerim Sen benimsin esmerim
Diyarbakır’da halaylar genellikle erkekler
tarafından oynanır. Delilo, kadın erkek oynanan karma bir halaydır.
Diyarbakır’daki diğer halay çeşitleri ise
şunlardır: Düling (=Durik = İki Ayaklı), Goncut, Çepik, Çaçan, Keçikanı ve
Berzini.
Bunlardan Berzini, Düling, Goncut, Keçikanı
oyunları yalnızca erkekler tarafından oynanır. Yine Diyarbakır’da erkeklerin
oynadığı Hora (Horon) atlı oyuna ve Şur-u Metal adlı kılıç-kalkan oyununa da
rastlanmaktadır. Ayrıca Meryemo, Teşi, Tik, Keşeo, Lorke, Kurt-kuzu, Arani,
Govend, Kıntles, Lolo, Memeli oyunları da oynanmaktadır.
Diyarbakır’daki kadın kıyafetleri, çok
şatafatlı ve renklidir. Köfi ve fistan giyilir. Kotik ceket sırttadır. Alt
kısımda şalvar giyilir, ayakta ise yemeni ve çorap bulunur. Bele kirişkine
kuşak takılır.
Erkeklerde başta küm (külah) bulunur. Sırta
gömlek ve yelek giyilir. Kadınlar da olduğu gibi şalvar, yemeni ve çorap
giyilir, bele kuşak sarılır. Girani: Bu
oyuna "esmer halayı” da denir. Oyun boyunca davul zurna hem esmer güzeline
yakılan bir hoyratın nağmelerini çalar, hem de oyunculara kılavuzluk eder.
Çalınan türkünün bir bölümü şöyledir:
"Esmer bugün ağlamış Ciğerimi dağlamış
Kara kaşın üstüne Siyah puşi bağlamış
Hele yar yar yar Kibar yarim esmerim Sen güzelsin
esmerim Sen benimsin esmerim
Diyarbakır’da halaylar genellikle erkekler
tarafından oynanır. Delilo, kadın erkek oynanan karma bir halaydır.
Diyarbakır’daki diğer halay çeşitleri ise
şunlardır: Düling (=Durik = İki Ayaklı), Goncut, Çepik, Çaçan, Keçikanı ve
Berzini.
Bunlardan Berzini, Düling, Goncut, Keçikanı
oyunları yalnızca erkekler tarafından oynanır. Yine Diyarbakır’da erkeklerin
oynadığı Hora (Horon) atlı oyuna ve Şur-u Metal adlı kılıç-kalkan oyununa da
rastlanmaktadır. Ayrıca Meryemo, Teşi, Tik, Keşeo, Lorke, Kurt-kuzu, Arani,
Govend, Kıntles, Lolo, Memeli oyunları da oynanmaktadır.
Diyarbakır’daki kadın kıyafetleri, çok
şatafatlı ve renklidir. Köfi ve fistan giyilir. Kotik ceket sırttadır. Alt
kısımda şalvar giyilir, ayakta ise yemeni ve çorap bulunur. Bele kirişkine
kuşak takılır.
Erkeklerde başta küm (külah) bulunur. Sırta
gömlek ve yelek giyilir. Kadınlar da olduğu gibi şalvar, yemeni ve çorap
giyilir, bele kuşak sarılır. Girani: Bu
oyuna "esmer halayı” da denir. Oyun boyunca davul zurna hem esmer güzeline
yakılan bir hoyratın nağmelerini çalar, hem de oyunculara kılavuzluk eder.
Çalınan türkünün bir bölümü şöyledir:
"Esmer bugün ağlamış Ciğerimi dağlamış
Kara kaşın üstüne Siyah puşi bağlamış
Hele yar yar yar Kibar yarim esmerim Sen
güzelsin esmerim Sen benimsin esmerim
Diyarbakır’da halaylar genellikle erkekler
tarafından oynanır. Delilo, kadın erkek oynanan karma bir halaydır.
Diyarbakır’daki diğer halay çeşitleri ise
şunlardır: Düling (=Durik = İki Ayaklı), Goncut, Çepik, Çaçan, Keçikanı ve
Berzini.
Bunlardan Berzini, Düling, Goncut, Keçikanı
oyunları yalnızca erkekler tarafından oynanır. Yine Diyarbakır’da erkeklerin
oynadığı Hora (Horon) atlı oyuna ve Şur-u Metal adlı kılıç-kalkan oyununa da
rastlanmaktadır. Ayrıca Meryemo, Teşi, Tik, Keşeo, Lorke, Kurt-kuzu, Arani,
Govend, Kıntles, Lolo, Memeli oyunları da oynanmaktadır.
Diyarbakır’daki kadın kıyafetleri, çok
şatafatlı ve renklidir. Köfi ve fistan giyilir. Kotik ceket sırttadır. Alt
kısımda şalvar giyilir, ayakta ise yemeni ve çorap bulunur. Bele kirişkine
kuşak takılır.
Erkeklerde başta küm (külah) bulunur. Sırta
gömlek ve yelek giyilir. Kadınlar da olduğu gibi şalvar, yemeni ve çorap
giyilir, bele kuşak sarılır. Girani: Bu
oyuna "esmer halayı” da denir. Oyun boyunca davul zurna hem esmer güzeline
yakılan bir hoyratın nağmelerini çalar, hem de oyunculara kılavuzluk eder.
Çalınan türkünün bir bölümü şöyledir:
"Esmer bugün ağlamış Ciğerimi dağlamış
Kara kaşın üstüne Siyah puşi bağlamış
Hele yar yar yar Kibar yarim esmerim Sen
güzelsin esmerim Sen benimsin esmerim
Diyarbakır’da halaylar genellikle erkekler
tarafından oynanır. Delilo, kadın erkek oynanan karma bir halaydır.
Diyarbakır’daki diğer halay çeşitleri ise
şunlardır: Düling (=Durik = İki Ayaklı), Goncut, Çepik, Çaçan, Keçikanı ve
Berzini.
Bunlardan Berzini, Düling, Goncut, Keçikanı
oyunları yalnızca erkekler tarafından oynanır. Yine Diyarbakır’da erkeklerin
oynadığı Hora (Horon) atlı oyuna ve Şur-u Metal adlı kılıç-kalkan oyununa da
rastlanmaktadır. Ayrıca Meryemo, Teşi, Tik, Keşeo, Lorke, Kurt-kuzu, Arani,
Govend, Kıntles, Lolo, Memeli oyunları da oynanmaktadır.
Diyarbakır’daki kadın kıyafetleri, çok
şatafatlı ve renklidir. Köfi ve fistan giyilir. Kotik ceket sırttadır. Alt
kısımda şalvar giyilir, ayakta ise yemeni ve çorap bulunur. Bele kirişkine
kuşak takılır.
Erkeklerde başta küm (külah) bulunur. Sırta
gömlek ve yelek giyilir. Kadınlar da olduğu gibi şalvar, yemeni ve çorap
giyilir, bele kuşak sarılır. Girani: Bu
oyuna "esmer halayı” da denir. Oyun boyunca davul zurna hem esmer güzeline
yakılan bir hoyratın nağmelerini çalar, hem de oyunculara kılavuzluk eder.
Çalınan türkünün bir bölümü şöyledir:
"Esmer bugün ağlamış Ciğerimi dağlamış
Kara kaşın üstüne Siyah puşi bağlamış
Hele yar yar yar Kibar yarim esmerim Sen
güzelsin esmerim Sen benimsin esmerim
Diyarbakır’da halaylar genellikle erkekler
tarafından oynanır. Delilo, kadın erkek oynanan karma bir halaydır.
Diyarbakır’daki diğer halay çeşitleri ise
şunlardır: Düling (=Durik = İki Ayaklı), Goncut, Çepik, Çaçan, Keçikanı ve
Berzini.
Bunlardan Berzini, Düling, Goncut, Keçikanı
oyunları yalnızca erkekler tarafından oynanır. Yine Diyarbakır’da erkeklerin
oynadığı Hora (Horon) atlı oyuna ve Şur-u Metal adlı kılıç-kalkan oyununa da
rastlanmaktadır. Ayrıca Meryemo, Teşi, Tik, Keşeo, Lorke, Kurt-kuzu, Arani,
Govend, Kıntles, Lolo, Memeli oyunları da oynanmaktadır.
Diyarbakır’daki kadın kıyafetleri, çok
şatafatlı ve renklidir. Köfi ve fistan giyilir. Kotik ceket sırttadır. Alt
kısımda şalvar giyilir, ayakta ise yemeni ve çorap bulunur. Bele kirişkine
kuşak takılır.
Erkeklerde başta küm (külah) bulunur. Sırta
gömlek ve yelek giyilir. Kadınlar da olduğu gibi şalvar, yemeni ve çorap
giyilir, bele kuşak sarılır.
Girani: Bu oyuna "esmer
halayı” da denir. Oyun boyunca davul zurna hem esmer güzeline yakılan bir
hoyratın nağmelerini çalar, hem de oyunculara kılavuzluk eder. Çalınan türkünün
bir bölümü şöyledir:
"Esmer bugün ağlamış
Ciğerimi dağlamış
Kara kaşın üstüne
Siyah puşi bağlamış
Hele yar yar yar
Kibar yarim esmerim
Sen güzelsin esmerim
Sen benimsin esmerim
Diyarbakır’da halaylar genellikle erkekler
tarafından oynanır. Delilo, kadın erkek oynanan karma bir halaydır.
Diyarbakır’daki diğer halay çeşitleri ise
şunlardır: Düling (=Durik = İki Ayaklı), Goncut, Çepik, Çaçan, Keçikanı ve
Berzini.
Bunlardan Berzini, Düling, Goncut, Keçikanı
oyunları yalnızca erkekler tarafından oynanır. Yine Diyarbakır’da erkeklerin
oynadığı Hora (Horon) atlı oyuna ve Şur-u Metal adlı kılıç-kalkan oyununa da
rastlanmaktadır. Ayrıca Meryemo, Teşi, Tik, Keşeo, Lorke, Kurt-kuzu, Arani,
Govend, Kıntles, Lolo, Memeli oyunları da oynanmaktadır.
Diyarbakır’daki kadın kıyafetleri, çok
şatafatlı ve renklidir. Köfi ve fistan giyilir. Kotik ceket sırttadır. Alt
kısımda şalvar giyilir, ayakta ise yemeni ve çorap bulunur. Bele kirişkine
kuşak takılır.
Erkeklerde başta küm (külah) bulunur. Sırta
gömlek ve yelek giyilir. Kadınlar da olduğu gibi şalvar, yemeni ve çorap
giyilir, bele kuşak sarılır.
Not: Bu İçerik Fatma Senem Garan’ın
‘’Diyarbakır Monografisi’’ adlı çalışması kaynak alınarak hazırlanmıştır.
