Bir Tereddüdün Romanı – Özet, Tahlil,
İnceleme
Bir Tereddüdün Romanı adlı eser Cumhuriyet gazetesinde 1932
yılında tefrika edilmiştir. İlk baskısı 1933 yılında yapılan eser, 1920’lerde
insanlar arasında yaygın olan şüphe ve tereddüt krizlerini konu edinmektedir.
Tema
# Bir Tereddüdün
Romanı, Birinci Dünya Savaşı sonrasındaki
dönemde tereddüt ve şüphe krizine müptela olan insanların problemlerini
anlatmaktadır. Romanda insan hayatında kararsızlığın ne denli engelleyici bir
faktör olduğu anlatılmaktadır. Yazar, eserde insanın bu problemlerinden
kurtulabilmesi için bazı geleneksel değerlere inanıp sarılmasının gerekli
olduğunu vurgulamıştır.
Olay Örgüsü - Özet
# Mualla
kendisine yakın bir dostu tarafından tavsiye edilen “Bir Adamın Hayatı” adlı
kitabı uzun tereddütlerden sonra sayfalarını rastgele çevirerek okumaya başlar.
Mualla hanım kendisine yakın bir dostu tarafından tavsiye edilen kitabı
tereddüt içinde okur. Kitapta anlatılanlar Mualla’nın ilgisini çok çeker.
Kitabı elinden bir türlü bırakamaz. Kitapta zehirlenen, ölüm ile yaşam arasında
mekik dokuyan bir adamın hiç geçmeyen zamanı, yalnız bir şekilde ölüm korkusu
anlatılmaktadır. Mualla kitabın yazarını merak eder ve daha sonra bir aile
dostu olan Raif Bey tarafından yazarla tanıştırılır. Raif Bey Mualla’nın saf,
temiz ve iyi bir aile kızı olduğunu, bekâr olan yazarın onunla evlenmesinin
uygun olacağını söyler. Kızla tanışan yazar kızı çok beğenir ve kıza evlenme
teklif eder. Mualla bir takım tereddütlerinden dolayı olumlu cevap veremez ve
yazardan düşünme süresi ister.
# Yazar,
Mualla’nın cevabını beklerken karşısına Vildan adında bir bayan çıkar. Vildan,
İtalya’daki kocasından ayrılıp yazar için İstanbul’a gelen, yazarın eserlerini
hayranlıkla okuyan ve yazara âşık, dejenere/yozlaşmış, kimliği meçhul
birisidir. Mualla’nın aksine Vildan, yazarı hem şahsen hem de eserleriyle
tanımakta ve onunla enlenmek istemektedir. Yazar, kültürlü ve sanatkâr ruhlu
bir kadın olmasından dolayı Vildan’a ilgi gösterse de ona bağlanmayı düşünmez
hatta ondan uzak durur. Çünkü yazar, Vildan’ın güven duygusu vermediğini
düşünür.
# Mualla’dan
beklediği cevabın gelmemesi üzerine yazar yalnızlığa düşer. Yazar, bu
yalnızlığını Vildan ile telafi etmeyi düşünse de birtakım tereddütleri onu bu
düşüncesinden vazgeçirir. Sonrasında tekrar Vildan’a dönmek istese de Vildan’ın
İstanbul’dan habersizce ayrıldığını öğrenir.
Zaman
# Bir Tereddüdün
Romanı adlı eserde, Birinci Dünya Savaşı sonrasında şüphe ve tereddüt
krizlerine yakalanan insanlar konu edinmektedir. Romanda anlatılanlar 1920 ile
1930 yılları arasını kapsamaktadır. Ancak romanda anlatılanlar sadece bu
dönemle sınırlandırılamaz. Eserde, yazar olarak karşımıza çıkan kahramanın
çocukluğu ile ilgili bilgiler verilirken asıl anlatılan olayın zamanından
yaklaşık 20 yıl gerilere gidilmektedir. Bu durumu romandaki şu bölümden
anlayabiliyoruz:
Evvela
müphem bir sancının etler arasında yürüyen gizli nefesi halinde bu hastalık,
onun ince tenli, narin kemikli, pembe ve körpe vücuduna dadandığı zaman,
kendisi yedi yaşında var yoktu (s. 155).
# Bir Tereddüdün
Romanı, 1932 senesinde kaleme alınmıştır. Yazar olayları bulunduğu günden
geriye dönerek, geçmişten bulunduğu zamana kadar cereyan eden bir takım
olayları anlatmaktadır. Romanda olaylar anlatılırken kronolojiye pek
uyulmamıştır.
Mekân
# Bir Tereddüdün
Romanı adlı eserde dış dünyanın ve mekân öğelerinin tasvirine çok az rastlanır.
Romanda karakterlerin psiko-sosyal durumlarını yansıtmak amacıyla mekân tasvirlerinden
yararlanılmıştır. Yazarın Mualla’ya evlenme teklifi sonrası ruhsal durumunu
yansıtan aşağıdaki satırlar bu durumu ortaya koymaktadır:
Apartmandan
çıkınca tenha ve geniş caddede yapayalnız, ağır ve sakin adımlarla yürüyordum;
gecenin o saatinde bomboş kaldırımlar beni kendime daha
çok yaklaştıracakları halde, şahsiyetimin garip bir tarzda
parçalanmasına ve dağılmasına sebep oluyor gibiydiler.
# Bir Tereddüdün
Romanı’nda olaylar genellikle kapalı mekânlarda geçmektedir. Romandaki kapalı
mekânlar Raif’in apartmanı, Mualla’nın yaşadığı konak ve yazarın kaldığı otel
olarak sıralanabilir. Kapalı mekânlarda genelde karakterlerin arasındaki
ilişkiler anlatılırken, açık mekânlarda kahramanların psikolojik durumları
anlatılmaktadır.
# Bir Tereddüdün
Romanı’nda olaylar İstanbul’da yaşanmıştır. İstanbul şu semtleri romanda yer
almaktadır: Boğaziçi, Beyoğlu, Hürriyet Tepesi, Şişli, Taksim, Tepebaşı,
Tokatlıyan ve Tünel.
Bakış Açısı ve Anlatıcı
# Peyami Safa,
diğer romanlarının aksine Bir Tereddüdün Romanı adlı eserinde, hakim bakış
açılı anlatıcı ile kahraman bakış açılı anlatıcı tarzını bir arada
kullanmıştır. Romanda iki bakış açısına birlikte yer verilmesiyle okuyucunun
olaylara çift cepheden bakması amaçlanmıştır. Yazar hakim açılı anlatıcı
tarzını esere müdahale etmekten çok okuyucuya bilgi verme amaçlı kullanır. Mualla’nın
yazarın eseriyle tanıştığı zamanı anlatan aşağıdaki bölüm bu kullanıma
örnektir:
Sahifeleri
çevirdi. Gözlerine ilişen satırların uyandırdığı parça parça hayalleri
birbirine ekliyor ve kitapla kendisi arasındaki yabancılığı azaltmak için
mevzuu biraz kavramağa müsait, umumi bir fikir edinmeğe çalışıyordu. Fakat
cüzlerden külle doğru ilk hamlede gitmek isteyen tecessüs birdenbire hızını
alamamıştı (s.5).
# Bir Tereddüdün
Romanı’nda birinci şahıs anlatıcı olarak karşımıza roman kahramanı yazar çıkar.
Bakış açısının bu şekilde romanda yer yer bulunması romana otobiyografik bir
özellik kazandırır. Eserin birinci şahıs anlatıcının kullanıldığı bölümlerine
bakıldığında yazarın kişiliğinde izler görmek mümkün olmaktadır. Özellikle
roman kahramanlarından Vildan’ın “Senin bir kitabında genç bir kız İzmit’ten
kaçar, babası ölür.” cümlesiyle Peyami Safa’nın bir başka romanına işaret etmesi
kitabın yazarının, romandaki kahraman yazarla kendisini özdeştirdiğini
göstermektedir.
Şahıs Kadrosu
Başkişi
# Bir Tereddüdün
Romanı adlı eserin başkişisi eserde ismi
zikredilmeyen yazardır. Romanda yazarın ailesinden bahsedilmemektedir. Bu
durumdan onun ailesi ile bir bağının olmadığı anlaşılmaktadır.
# Entelektüel bir
mizaca sahip olan kahraman bohem bir hayat yaşamaktadır. Yazarın bohem bir
hayat sürmesinde tereddütlerinin esiri olması etkendir.
Norm Karakterler
# Mualla, muhafazakâr bir aileye
mensuptur. Mualla’nın yazarla tanışmasını Raif aracılığıyla gerçekleşmiştir.
Yazarın evlilik teklifine ihtiyatla yaklaşan Mualla yazarın bohem yaşantısından
dolayı bu teklife hep şüphe ile bakar.
# Mualla’nın
böyle düşünmesinde, yazarın yaşantısı etkili olduğu kadar o zamanda insanların
her olaya tereddütle yaklaşma hastalıkları da etkilidir.
Kart Karakterler
# Yazarı önceleri
eserleriyle tanıyan Vildan, yazarla
tanışmak maksadıyla İtalya’daki kocasından ayrılıp Türkiye’ye gelmiştir.
Vildan, mizacı ve tutarsız davranışlarıyla yazarda olumsuz bir etki
bırakmıştır.
# Bu sebeple
yazar ondan uzaklaşmak ister ancak Mualla’dan beklediği cevap gelmeyince
yalnızlığını gidermek için tekrar Vildan’la yakınlaşmaya çalışır. Fakat bu
sefer de Vildan ortadan kaybolmuştur.
Fon Karakterler
# Bir Tereddüdün
Romanı adlı eserde yer alan fon karakterler şunlardır: Raif Bey, Vildan’ın
İtalya’daki eski kocası, şoför, otel görevlisi.