Biz İnsanlar Romanı – Özet, Tahlil,
İnceleme
Biz
İnsanlar romanı 26 Şubat 1937 ile 27 Haziran 1937
tarihleri arasında Cumhuriyet gazetesinde tefrika edilmiştir. Romanın bu
tarihte tefrika edilmesine rağmen kitap olarak ilk baskısı 1959 yılında
gerçekleşmiştir.
Tema
# Biz
İnsanlar romanında Orhan adında bir
öğretmenin hayat hikâyesi ve Vedia ile yaşamış olduğu bir aşk anlatılmaktadır.
Varlıklı olmamasına rağmen saygın bir kişilik ortaya koyan Orhan, bilgiye önem
veren düşünceli bir karakter olarak karşımıza çıkar. Romanda mütareke
yıllarında İstanbul ve çevresindeki insanların işgal karşısındaki tutumları ele
alınmıştır. Maneviyatçı Türk milliyetçiliğinin materyalist Avrupa zihniyetinden
üstün tutulduğu eserde Kurtuluş Savaşı savunulmuştur.
Olay Örgüsü - Özeti
# Anadolu’da
Kurtuluş Savaşı’nın yaşandığı yıllarda İstanbul’un zengin kesimlerinden
bazıları kendi çıkarları doğrultusunda işgalci devletler ile yakınlaşma
içerisine girmiştir. O dönemde Orhan, Boğaziçi’nde bulunan yatılı bir okulda
öğretmenlik yapmaktadır. Okulda meccanen yani ücretsiz okuyan talebelerinden
Tahsin, sınıf arkadaşı Cemil’in kaşını taş atarak patlatır. Orhan, Cemil’in
tedavisini yaptırıp annesinin yanına götürür. Tahsin’in Cemil’e taş atmasının
nedeni kendisine ‘eşek Türk’ diye hakaret etmesidir.
# Orhan, köşkte
Cemil’in akrabası olan Vedia’yı görür. Orhan Vedia’yı beğenir ve ona karşı
sevgi duymaya başlar. Orhan Tahsin olayından sonra okuldan istifa eder. Çünkü
Orhan’a göre Cemil’in bilmeyerek bütün Türk halkına hakaret ettiğini düşünür.
# Artık Orhan’ı
açlık ve yoksulluğun hüküm sürdüğü günler beklemektedir. Kar fırtınasının
olduğu bir akşam Orhan yatağında soğuktan yatamaz. En yakın caddeye çıkıp son
parasıyla sıcak bir çay içmek ister. Gittiğinde kahvehane kapalıdır ve olduğu
yere düşer. Kahvecinin erken gelmesiyle hayatı kurtulur. Kahvede ısınıp kendine
geldikten sonra öğretmenken en iyi anlaştığı arkadaşı Necati’nin evine gider.
Necati Orhan’a bir arkadaşının çevirmen aradığını söyler. Artık Orhan’ın da bir
işi ve parası vardır.
# Orhan, Necati
ile pastacıda buluştukları bir gün Vedia ile karşılaşır. Vedia’nın daveti
üzerine köşke gider. Vedia’ya karşı sevgi besleyen Orhan’ın köşkte birçok
rakibi bulunmaktadır.
# Tahsin’in
babası bu arada hapishaneden çıkmıştır. Hapishaneye girmesinin nedeni Vedia’nın
yengesi Samiye Hanımdır. Samiye Hanım köylüler tarafından sevilmemektedir.
Çünkü işgal günlerinde evine Fransız bayrağı asmıştır. Köylülerin Samiye
Hanım’ı sevmemelerinin bir başka nedeni ise köşke sürekli ecnebilerin misafir
olarak gelmesidir.
# Vedia ile
Orhan’ın arasındaki ilişki gelişmiş ve her akşam buluşmaya başlamışlardır. Bir
gün Vedia hastalanır ve hastaneye kaldırılır. Hastalığı ağırdır. Doktorlar,
yaşayacağı hakkında pek fazla ümit vermezler. Orhan her gün onun yanında kalır.
Daha sonra arkadaşı Necati onu ziyarete gelir. Vedia’nın bilinci yerinde
değildir. Orhan ile sohbet eder ancak Orhan birden kalp krizi geçirir. Necati
doktorları çağırır ve Orhan’ı Vedia’nın odasındaki şezlonga yatırırlar. Bir
gece Orhan, aniden fenalaşır. Ayağa kalkar ve bağırmaya çalışır ancak
bağıramaz. Birden gözleri kararır ve merdivenlerden yuvarlanır. Sabahleyin onun
cansız vücudunu görenler onun ölmüş olduğunu anlar ve cesedini morga
kaldırırlar. Doktorların iyileşemez dediği Vedia ise iyileşmiştir. Doktorlar
ona kendini nasıl hissettiğini sorarlar ve umulmadık bir biçimde hastalığı
atlattığını söylerler. Vedia gülümser ve Orhan’ı sorar ancak hiç kimse bu
soruya cevap veremez.
Zaman
# Biz İnsanlar
romanı üç buçuk senelik bir zaman diliminde cereyan etmektedir. Biz
İnsanlar romanındaki olaylar Orhan-Vedia
ilişkisi ekseninde şekillenmiştir. Romanda olayların başlangıcı 1919 senesinin
sonlarına rastlamaktadır. Bunu romanda geçen “Orhan Şakir, Vedia’yı mütarekenin
ikinci senesinde, bir kış günü tanıdı (s.28) ” cümlesinden anlayabiliyoruz.
Romanda olayların bitiş zamanını Vedia’nın anı defterine kaydettiği “5
Teşrinisâni 1922 (s.376)” tarihi ile belirleyebiliyoruz.
# Biz
İnsanlar romanında yaşanan olaylar
yaklaşık üç yıl sonra yapılan geriye dönüşle okuyucuya sunulmaktadır. Bu tarih
1925 senesine rastlamaktadır. Biz İnsanlar
romanında yer alan aşağıdaki ifadeler bu geriye dönüşü ortaya
koymaktadır:
Orhan bu satırları, yazıldıkları tarihten üç
sene sonra hususi hastanede, Vedia’nın yattığı odada ve onun bakan fakat
gördüğü belli olmayan gözleri önünde kendi kendine okuyordu (s.357).
# Sonuç olarak
mütarekenin ikinci senesinden 5 Teşrinisani 1922 tarihine kadar uzanan zaman
dilimi içinde yer alan olaylar, daha sonraları (1925) Orhan tarafından
hatırlanarak sunulur. Romanın anlatma zamanı, vaka zamanından çok sonradır.
Eser yazar tarafından 1937 yılında kaleme alınmıştır. Bu açıdan bakıldığında
romanın anlatma zamanı ile vaka zamanı arasında on beş yıllık bir süre vardır.
Mekân
# Biz İnsanlar
adlı eserin olay örgüsünün şekillenmesinde temel olarak üç mekân rol
oynamaktadır. Bu mekânlar Orhan’ın öğretmenlik yaptığı okul, Halim Bey’in
Boğaziçi’ndeki yalısı ve hastanedir. Romanda bu ana mekânların haricinde küçük
çapta olayların geçtiği Küçükayasofya, Şehzadebaşı ve Beyoğlu gibi diğer
mekânlar da bulunmaktadır.
# Orhan’ın
Boğaziçi’nde öğretmenlik yaptığı okul romandaki olay örgüsünü yönlendirmesi
sebebiyle ana mekân konumundadır. Eserdeki olay örgüsünün doğuşu ve şekillenişi
burada gerçekleşen “taş atma” hadisesiyle olmuştur.
# Halim Bey’in
yalısı romanda yer alan önemli mekânlar arasında yer almaktadır. Orhan ile
Vedia’nın tanışması bu konakta gerçekleşir. Daha sonra Orhan ile Vedia
Beyoğlu’nda karşılaşırlar. Pastanede Vedia ile polisler arasında meydana gelen
likör hadisesi Orhan ile Vedia’yı birbirlerine yakınlaştırır. Yaşanan bu olay
neticesinde Vedia Orhan'ı yalıya davet eder. Romanda Halim Bey’in yalısı
okuyucuya şu şekilde tanıtılmaktadır:
Salon çok
büyüktü: bahçeden deniz tarafına kadar yalının bütün enince uzanıyordu.
Misafirler biri deniz, biri de bahçe üstündeki pencereler önünde iki gruba
ayrılmışlardı. Hem gölgeleri uzakta kaldığı hem de salon az aydınlık olduğu
için Orhan ilk önce eşyaya ve insanlara ait sarih hiçbir şey göremedi. Önüne
açılan mesafe kadar büyüyen utancı da gözlerini bulandırıyordu (s. 173).
# Halim Bey’in
yalısı, yukarıda anlatılanların dışında İstanbul’un sosyete kesimiyle işgalci
ülkelerin askerlerinin bir araya gelip eğlenmelerine zemin hazırlayan bir
yerdir. Yalı bu yönüyle köy halkı ile sürtüşme yaşar.
# Orhan’ın kalp
krizi geçirip öldüğü hastane ise romanda kendine özgü dekoruyla yer alır.
Bakış Açısı ve Anlatıcı
# Biz İnsanlar
adlı eser okuyucuya üçüncü şahıs ağzından sunulmuştur. Biz İnsanlar romanındahakim bakış açısı kullanılmasına
rağmen bu bakış açısının gerektirdiği anlatıcının her şeyi bilmesi, okuyucunun
bilemediği ve göremediği noktaları görmesi gibi bir durum tam anlamıyla yoktur.
Yazar, hakim bakış açısını bu şekilde kullanarak okuyucunun bizzat olaylara
tanıklık etmesini ve kendini romanın tabii akışı içinde hissetmesini sağlar.
# Biz
İnsanlar romanının bazı bölümlerinde
hakim bakış açısının yanı sıra kahraman bakış açısına da yani Orhan’ın bakış
açısına da yer verilmiştir. Orhan’ın olayları bizzat yaşayan kişi olması
sebebiyle yazarın olayları Orhan’ın bakış açısıyla sunması doğal ve yerinde bir
uygulamadır. Romandan alınan aşağıdaki bölümde bu durum açıkça görülmektedir:
Tahsin'in
attığı taş hakiki bir sebep midir? O taş atılmasaydı belki de ben sizi hiç
tanımayacaktım, burada hiç bulunmayacaktım. Bakınız bir taş insanın hayatına
yeni bir istikamet veriyor. Ben mektebi de bu taş yüzünden terk ettim. Taş
yerine Tahsin’in elinde daha yumuşak bir şey, bir mukavva parçası geçseydi
Cemil’in
kaşı yarümayacaktı; ben onu buraya kadar getirmeğe mecbur olmayacaktım,
tanışmayacaktık. Hayatımızda kim bilir böyle ne kadar ehemmiyetsiz maddeler
yolumuzu çiziyorlar (s.213).
# Biz
İnsanlar romanında kullanılan bir diğer
anlatım tekniği de montajdır. Bu tekniği kullanarak yazar, okuyucuyu olaylarla
ilgili bilgilendirmeyi amaçlar. Süleyman’ın şark milletlerinin katılımıyla
düzenlenen kongrede okunan hitabenin ve Bahri’nin intihar olayı ile ilgili
gazetedeki yazının aynen aktarılması montaj anlatım tekniğine birer örnektir.
Şahıs Kadrosu
Başkişi
# Biz İnsanlar
adlı romanın başkişisi Orhan’dır.
Orhan, Boğaziçi’nde bir okulda görev yapan idealist bir öğretmendir. Roman
kahramanı mutaassıp ve müsamahasız bir ortamda yetişmiş. Bir süre sonra bu
ortama ve ona bu ortamı hazırlayan ailesine isyan ederek uzun yıllar ailesinden
ayrı kalmıştır. Romanın başında materyalist bir çizgide bulunan Orhan ilerleyen
bölümlerde idealist bir çizgiye gelmiştir.
# Orhan’ın Vedia
ile ilişkisi esere hissi ve estetik bir boyut kazandırdığı gibi Orhan’ın
felsefi ve manevi çizgisinde de köklü bir değişimin meydana gelmesini
sağlamıştır.
Norm Karakterler
# Romanın en
önemli norm karakteri Vedia’dır.
Psikolojik bakımdan sıkıntılı, aşırı derecede tereddütlü olan Vedia
karşısındakine güven vermeyen bir tiptir. Yaşadığı ortam gereği alafranga bir
kültürle yetişmiş olmasına rağmen bu kültürü daha çok şekil itibariyle
yansıtmaktadır. Bulunduğu ortam gereği tercih edilen bir bayan olan Vedia,
kararsızlığı nedeniyle bazılarının hayatlarını karartırken bazılarını ise
umutsuzluğa düşürmüştür.
# Biz
İnsanlar romanında Orhan’ın en yakın
arkadaşı olan Necati, karşımıza
edebiyat öğretmeni olarak çıkar. Necati gerek şahsiyeti gerekse kişiliği ile
aydın bir tiptir. Necati yazarın, İdealizm’i Marksizm’den daha üstün tutmak
tezini savunan biridir.
# Subay olan
Bahri, Vedia’yı gördüğü ilk günden beri ona âşıktır. Bakımlı ve yakışıklı olan
genç duygusal bir kişiliğe sahiptir. Çevresi tarafından sevilmesine rağmen
Vedia’dan aşkına cevap bulamaz.
Kart Karakterler
# Vedia’nın
yengesi olan Samiye Hanım Batı
hayranıdır. Çocuğunu da Batı kültürü ile yetiştirmeye çalışan Samiye Hanım’a,
işgal günlerinde yalının bahçesine Fransız bayrağı asması sebebiyle köy halkı
düşmandır. Genç yaşta kocasını kaybeden Samiye Hanım geceleri yalıda ecnebi
askerlerin de katıldığı eğlenceler düzenlemektedir.
Fon Karakterler
# Romanda yer
alan fon karakterler şu şekilde sıralanabilir: Tahsin, Cemil, İclal, Mustafa, Süleyman, Ayıboğan İbrahim, Madam Sofi, Besi Teyze, Safiye Hanım, Rüştü, Ali Haydar, Selahattin Bey (Okul Müdürü), Celal Bey, Hüsnü Bey, Fazıl Bey.