Roman Nedir? Özellikleri, Çeşitleri, Unsurları Nelerdir?

Arzela    Ağustos 26, 2020    edebiyat , Konularına Göre Romanlar , kuramlar , Roman Çeşitleri , roman nedir , Roman Özellikleri , Roman Özetleri , Roman Türleri , Roman Unsurları Nelerdir , Romanda Anlatıcı , Romanın Unsurları Nelerdir   

Roman Nedir?

Roman Nedir? Roman ne demek? Romanda hangi anlatım türleri kullanılır?

Neden sayısız roman yazıldı yazılıyor? Bir yaratma isteğinin sonucu muydu yazmak? Roman yazarlığı dünyada cenneti var etmenin bir uğraşı mıydı? Sorular uzayıp gider ve tabi sayısız soruların sayısız yanıtları oluşur.

Romanın farklı tanımları yapılmıştır. Bunların ortak nitelikleri şunlardır: Romanlarda, insanların başlarından geçen olaylar detaylı bir biçimde işlenir. Böylece insanların duygu, düşünce ve hayal dünyalarını geliştirir. Hayat tecrübeleri artırılır. Peki roman nedir?

Kısaca roman; olmuş ya da olma ihtimali bulunan olayların bir büyük olayla örülerek detaylı bir biçimde yer ve zaman gösterilerek anlatıldığı uzun yazılardır.

Romanda işlenen olay etrafında pek çok küçük olay anlatılır. Romanda işlenen olayın gerçek ya da gerçeğe uygun olması, kişilerin gerçek yaşamda gördüğümüz kişilere benzemesi, romanda olayın geçtiği yer ve zamanın belli olması, çevre ve kişilerin ruhsal çözümlemelerine yer verilmesi gerekir.

Romanlar yazılmış oldukları devrin sosyal ve siyasal olaylarını yansıtır. Belli bir döneme ışık tutar.

Bu içerikte roman plânının nasıl oluştuğu, roman türlerinin neler olduğu, romanda anlatıcı konumu, bakış açıları, roman özellikleri konuları hakkında bilgi verilmiştir.

Romanda Plân

Romanda işlenen olayların mantıksal bir gelişimi yapılır. işlenen temel olay çevresinde pek çok küçük olaylar işlendiğinden, kişiler ile olaylar arasındaki bağıntının kurulabilmesi iyi bir plânlama ile mümkündür. Romanda yer alan içeirk de bu planlamayla oluşur.

Romanda giriş, gelişme ve sonuç  bölümleri bulunur.

Romanda Giriş (Serim) Bölümü

Romana konu olan olaylar ile yer, çevre ve kişilerin tanıtıldığı bölümdür. Bu bölümde olayın geçtiği zaman ile olay kişileri ve çevre betimlemesi yapılır.

Romanda Gelişme (Düğüm) Bölümü

Romanda olayların karmaşık bir hâl aldığı, okuyucunun merakının ve heyecanının yoğunlaştığı bölümdür. Romanda birden fazla düğüm bölümü bulunabilir. En uzun bölümdür.

Romanda Sonuç (Çözüm) Bölümü

Düğüm bölümündeki olayların çözümlendiği, merak ve heyecanın giderildiği bölümdür. Bazı romanlarda sonuç, okuyucunun hayal gücüne bırakılabilir.

Roman Türleri - Çeşitleri

Roman türü bağlı olduğu akıma, işledikleri konulara ve iç yapılarına vb. göre sınıflandırılır:

Akımlarına Göre Romanlar

Romanda kullanılan edebi akımlar arasında en önemlileri klasisizm, realizm ve Naturalizm akımlarıdır.

Klasik Roman

Bu edebiyattaki eserlerde özellikle insana öncelik verilmiştir. İnsan dışındaki varlıklar, giyim kuşam, dekor, dünya geri plandadır. Roman kahramanları toplumun üst tabakasından, aristokrat kesimden seçilmiştir. Kusurlu, sakat kişilere rastlanmaz. Seçkin ve olgun insanların ruh hâlleri incelenir. Bu türün dünya edebiyatında en önemli temsilcisi Fenolen’dir. Türk edebiyatında Konuların eski Yunan ve Lâtin kaynaklı olmasından dolayı klâsisizm pek ilgi görmemiştir.

Realist Roman

Bu roman çeşidinde insan kişiliğinin oluşmasında çevrenin önemli olduğu düşünülmüştür.  Aynı zamanda çevre bütün ayrıntılarıyla işlenmiştir. Bu yüzden kahramanlar, karakterlerine, yaşlarına ve çevrelerine göre tanıtılır. Karakter betimlemeleri ve töreler önemlidir. Kahramanlar, hemen her yerde ve her zaman karşılaşabileceğimiz kişilerdir. Dünya edebiyatında Tolstoy (kurucusu), A. Çehov, Dostoyevski Honore de Balzac (kurucusu), G. Flaubert, Stendhal, Goncourt Kardeşler bu türde roman yazmıştır. Türk edebiyatında Recaizade (ilk realist roman ve hikâye yazarı), Samipaşazade Sezai, Nabizade Nazım, Halit Ziya (en önemlisi), Ömer Seyfettin, Refik Halit Karay, Yakup Kadri Karaosmanoğlu bu türde roman yazmıştır.

Naturalist Roman

Bu roman türünde çevre tasvirleri çok önemli değildir. İğrenç, çirkin ve bayağı sahneler dahi betimlenmiştir. Onlara göre yaşam bayağı, çirkin, aşağılık iç güdülerden ibarettir. Bedende ruh da yoktur. Kötü çevreler kötü kişileri yetiştirir. Bunda bireylerin günahı yoktur. Kişiliği çevre oluşturduğu için çevrenin iyi gözlemlenmesi ve betimlenmesi önemlidir. Emile Zola(Kurucusu), Alphonse Daudet, Guy de Maupassant, J. Steinbeck bu roman türünde eser vermiştir. Türk Edebiyatında ise Beşir Fuat (ilk), Nabizade Nazım, Hüseyin Rahmi Gürpınar romanlarını bu türde yazmıştır.

İşledikleri Konulara Göre Romanlar

Sosyal roman, tarihî roman, polisiye roman gibi romanlar.

İç yapılarına göre Romanlar

Aksiyon romanı, psikolojik roman gibi romanlar.

Roman Öğeleri - Romanda Yapı Unsurları

Romanda Kişiler

 Romanda anlatılan olayları gerçekleştiren kişilerdir. Romanda olayları gerçekleştiren kişiler gerçek hayatta gördüğümüz insanlara benzemelidir. Kişilerin olağanüstü nitelikleri yoktur; gerçek yaşamda gördüğümüz kişilere ya tip ya da karakter olarak benzemelidir. Tip; belirli bir sosyal sınıfı ya da eğilimin özelliklerini üstünde taşıyan kişiye denir. Cimri tip, içe dönük tip, sevecen tip vb. Karakter ise kendine özgü tutum ve davranışları olan kişidir. Romanda betimlemelerle kişilerin iç ve dış yönleri tanıtılır, çevre ile bağlantıları ortaya konur.

Romanda Olay(Vaka) Örgüsü 

Roman kişilerinin yaptığı eylemlere olay denir. Romanda ana olay etrafında pek çok küçük çapta olaylar gelişir. Bu olayların her biri roman kişilerin bir yönünü tanıtır. Romanda gereksiz olaylara yer verilmemelidir. Gereksiz olay ve ayrıntılar eserin değerini düşürür.

Romanda Yer(Mekan)

Romanda ele alınan olayın geçtiği yerdir. Olaylar birden fazla yerde geçebilir.

Romanda Zaman

Romanda işlenen olaylar belli bir zaman diliminde geçer. Olayların başlaması ile bitmesi arasında bir süreç vardır. Bu sürece zaman denir.

Romanda Dil ve anlatım

Dilin işlevi romanda önemli unsurlardan biridir. Roman yazarının, kendine özgü dili kullanma becerisi vardır. Kimi uzun tümceler kurar, kimi de kısa tümceleri benimseyebilir. Kimi de devrik tümcenin ya da atasözü ve deyimlerin anlatım gücünden yararlanır. Bu anlatım biçimine üslup denilir.

Olaylar ya roman başkişisinin ya da üçüncü kişinin ağzından anlatılır. İlk durumda yazar olayları yaşarken, ikinci durumda yazar olaylar karşısında gözlemcidir, tanıktır.

Yazarlar roman yazarken anılarından, kişisel gözlemlerinden ve alınan küçük notlardan yararlanır.

Romanda Bakış Açıları

Kahraman Anlatıcıya Ait Bakış Açısı

 Kahraman anlatıcının kullanıldığı öykü ve romanlarda, olayları ve kişileri doğal olarak kahramanın gözünden görürüz. Anlatıcı, anlattıklarını bizzat yaşayan kişi olduğundan, olaylara içeriden bakar. Kahraman ait bakış açısı ister istemez sınırlı ve özneldir.

Yazar Anlatıcıya Ait Bakış Açısı

Anlatıcı, geçmişte olan ve gelecekte olabilecek her şeyi bilmektedir. Kişilerin iç dünyalarına girerek onların duygu ve düşüncelerini okumaktadır. Zaman, mekân, olay ve kişiler üzerinde anlatım tasarrufuna sahiptir. Burada anlatıcı, her şeyi görüp bilme ayrıcalığına sahip olduğundan bakış açısı sınırsızdır. Anlatıcı, üçüncü tekil kişi anlatımını kullanır ve olaylara dışarıdan bakar. Bakış açısı genellikle nesneldir.

Gözlemci Anlatıcıya Ait Bakış Açısı

Burada yazar, eserin kurgusal dünyası içinde seçtiği kişilerden birinin gözlemlerine başvurur ve anlatmak istediklerini onun bakış açısından aktarır. Bu anlatıcının bilgisi, görüp işittikleriyle sınırlı olduğundan bakış açısı da sınırlıdır. Gözlemci anlatıcı, genellikle üçüncü tekil kişi zamirini kullanır. Bakış açısı öznel ya da nesnel olabilir.

Çoğul Bakış Açısı

Öykü ya da romanı tek bir bakış açısı yerine birden fazla bakış açısı ile yazmak, her şeyin göreceli olduğuna, tek bir doğrunun olmadığına duyulan inancın ve çoksesliliği ön plana çıkarma eğiliminin bir parçası olarak görülebilir. Çoğul bakış açısı, çağdaş öykü ve romanlarda kullanılan bir tekniktir. Çoğul bakış açısının kullanılması, edebi metinde gerçeklik duygusunu artıran bir tekniktir.

Romanda Anlatıcı

1.Kurmaca İçerisindeki Konumuna Göre Anlatıcı

Kahraman Anlatıcı

Kahraman (özne) anlatıcı, genellikle edebi metnin başkişisidir. Okuyucu olayları onun bakış açısından görür ve onun ağzından dinler. O, kurgusal dünyasının bir parçasıdır ve olayların bizzat içindedir. Hatta olayları bizzat yaşayan kişidir. Bu nedenle anlatıcının anlatılanlarla arasındaki mesafe kısadır.

Yazar Anlatıcı

Bu yöntemin  en belirgin özelliği, yazar anlatıcının her zaman ön planda bulunması ve yalnızca kişilerin duygu ve düşüncelerini aktarmakla kalmayıp, olaylara, kişilere hatta genel olarak yaşama ilişkin kendi görüş ve düşüncelerini de belirtmesi, yorumlarda bulunmasıdır.130‖ Okuyucu, tüm olup bitenleri, bu anlatıcının sınırsız bakış açısından öğrenir.

Gözlemci Anlatıcı

Gözlemci anlatıcı edebi metindeki olaylara genellikle katılmaz. O, sadece olayları ve kişileri gözlemlemekle yetinir. Yazar anlatıcının sahip olduğu ayrıcalıklardan yoksun olduğu için, ancak görebildiği veya işitebildiği sınırlı bilgileri aktarabilir.

2.İfade Edilen Şahıs Zamirine Göre Anlatıcı

Birinci Tekil Kişi (Ben)

Burada dolaysız bir anlatım vardır çünkü anlatıcı olayları bizzat yaşamıştır. Anlatıcı ben, kendini anlatır. Birinci tekil kişi anlatımı, kahraman anlatıcı tarafından kullanılır ve kahraman anlatıcının sahip olduğu özellikleri (öznellik, sınırlı/dar bir bakış açısı vb.) taşır. Gözlemci anlatıcı da zaman zaman birinci tekil kişi zamirini tercih edebilir.

İkinci Tekil Kişi (Sen)

Bu anlatım konumu, yazarlar tarafından genellikle tercih edilmeyen bir tarzdır. İkinci kişi tekil (sen dili) çok az kullanılır. Çok sınırlayıcı olduğu için kullanımı zordur.

Üçüncü Tekil Kişi (O)

Üçüncü kişi tekil anlatımı (o dili) romanda en çok kullanılan anlatım biçimidir. En geniş bakış açısı, bu anlatım yöntemiyle sağlanır. ―O‖ anlatıcı da diyebileceğimiz üçüncü tekil kişi anlatıcı, yazar anlatıcı ve kişisel anlatıcı tarafından kullanılır.

Roman Türünün Başlıca Özellikleri

Romanda olması gereken başlıca özellikler şunlardır:

·         Romanda olaylar geniş ve ayrıntılı olarak anlatılır.

·         Romandaki bütün olaylar belli bir olay etrafında gelişir. Ana olay etrafında olaycıklar vardır.

·         Şahıs kadrosu geniştir. Kahramanlar tüm yönleriyle tanıtılır.

·         Zaman olarak geri dönüşler olur.

Romanda Kullanılan Anlatım Teknikleri  

Anlatım teknikleri  öykü ve romanda konunun işleniş biçimidir. Anlatma- gösterme tekniği, tasvir (betimleme) tekniği, portre tekniği, açıklama-yorumlama tekniği, montaj tekniği, leitmotiv tekniği, bilinç akışı tekniği, iç monolog tekniği, iç çözümleme tekniği, diyalog tekniği, geriye dönüş tekniği (flashback), özetleme tekniği, otobiyografi tekniği, mektup tekniği, günlük tekniği, fotoğraf (kamera) tekniği romanda kullanılan önemli anlatım teknikleridir. Bunlar dışında romanda günlük türünden de yararlanılır. Roman teknikleri hakkında daha fazla bilgi için Romanda Anlatım Teknikleri başlıklı içeriğimizi okuyabilirsiniz.

Romanda Kurgu

Kurgu, kurgulama ya da kurmaca, gerçek dünyadan alınan malzemenin yazarın hayal dünyasında sanatsal bir biçime dönüşmesi, gerçekliğin hayal gücüyle sanal, itibarî, saymaca bir âleme dönüştürülmesidir. Gerçeklik, insan zihninden bağımsız olarak dış dünyada var olan olay, olgu, durum ve varlıktır. Kurmaca ise, sanatçı muhayyilesinin bu gerçekliklerden işine yaradığına inandığı bazı unsurları alarak soyut düzeyde güzel, estetik, kendi içinde uyumlu, zihinsel nitelikli bir dünya inşa ve terkip etmesidir.  Kurmaca, uydurmadır ama gerçeklerden kopuk değildir.

Üstkurmaca ve metinlerarasılık postmodern romanlarda önemli kurgu teknikleri arasındadır.

Üstkurmaca

Bu teknikte yazar metnin kurmaca olduğunu sürekli okuyucuya aktarır. Romanı niçin yazdığını okuyucuyla paylaşır. Okuyucu bu yazılış sürecine davet edilir. Üstkurmaca tekniği iki kurmaca metni iç içe geçirmek suretiyle de kullanılır.

Metinlerarasılık

Bir metni oluştururken başka metinlerden yaralanmaktır.

Türk Romanında Önemli İlkler

·         ilk çeviri Yusuf Kamil Paşa’nın Fenelon’dan çevirdiği “Telemak”tır.

·         ilk roman Şemsettin Sami’nin “Taaşuk-ı Talat ve Fitnat” adlı romanıdır.

·         ilk gerçekçi roman Recaizade Ekrem’in “Araba Sevdası” adlı romanıdır.

·         ilk köy konulu gerçekçi roman Nabizade Nazım’ın “Kara Bibik” adlı romanıdır.

ilk tasvir ve tahlil ağırlıklı roman Namık Kemal’in “İntibah” adlı romanıdır.

Roman ve Hikayenin Farkı ve Yakın Özellikleri

Roman ve  hikâye birbirinden farklıdır. Aşağıdaki özellikler romanla hikâyenin birbirinden ayrıldığı en belirgin yönlerdir;

·         Hikâye romana göre daha kısadır,

·         Hikayede olay ya da olaylar dizisi daha azdır,

·         Hikayede karakterlerin tanıtımı sınırlıdır, tek yönlüdür,

·         Hikayede mekân ve zaman belirli bir çerçevenin içine çıkmış olarak karşımıza çıkar.

Roman ve Hikayenin yakın özelliklerine bakarsak;

Roman, okuyucusuna hikaye anlatır. Bundan dolayı da hikaye romanın temeli konumundadır diyebiliriz. Öykü olayların zaman sırasına göre dizilerek anlatılmasıdır. Günlük hayat hemen hemen ayrı iki hayattan oluşmaktadır. Zaman içinde sürdürülen hayat ve değerlere göre sürdürülen hayat. İşte öykünün yaptığı şey zaman içinde geçen hayatı anlatmaktır. Romanın yaptığı ise değerlere göre sürdürülen yaşamı da anlatmaktır.

Roman Uyarlaması Olan Filmler ve Diziler

Sinemaya uyarlanmış roman isimleri aşağıda verilmiştir.

Sinemaya Uyarlanmış Bazı Türkiye Romanları:

Hababam Sınıfı: Rıfat Ilgaz ‘’Dolmuş’’ isimli dergide yazdığı hikayelerin bir kısmını birleştirerek  1957 senesinde kitaplaştırdığı romandır.

Anayurt Oteli: Yusuf Atılgan’ın ikinci eseridir. Roman, Ömer Kavur tarafından aynı isimle sinemeya uyarlanmıştır.

O/Hakkaride Bir Mevsim: Ferit Edgü’nün 1977 senesinde yayınlanan romanıdır.

Fatih- Harbiye:  Peyami Safa’nın 1931 senesinde basılan romanıdır. Roman 1990 ve 2003 senelerinde aynı isimle televizyon dizilerine uyarlanmıştır.

Sinemaya Uyarlanmış Bazı Dünya Romanları:

Esaretin Bedeli: Stephen King’in ‘’Kuşku Mevsimi’’ isimli romanından uyarlanmıştır.

Guguk Kuşu:  Kenneth Elton ‘’Ken’’ Kesey’in 1962 yılında yazdığı romandır. Aynı isimle filme çekilmiştir.

Bulantı: Jean-Paul Sartre’ın 1938 senesinde yayımlanan ilk eseridir.  Bulantı romanı 20. Yüzyılın en önemli eserlerinden biri olarak kabul edilir.

Da Vinci Şifresi: Dan Brown’un yazdığı romandır.

Roman Listesi

Son yıllarda Türkiye’de en çok okunan bazı romanlar aşağıda listelenmiştir.

YAZAR	ROMAN
Sabahattin Ali	Kürk Mantolu Madonna
Khaled Hosseini	Uçurtma Avcısı
Franz Kafka	Dönüşüm
Dostoyevski	Suç ve Ceza
Elif Şafak	Aşk
Reşat Nuri Gültekin	Çalıkuşu
Victor Hugo	Sefiller
Zülfü Livaneli	Serenad

Roman Tavsiyeleri

Okuyucularımıza önerdiğimiz romanlar aşağıda listelenmiştir.

YAZAR	ROMAN
İhsan Oktay Anar	Puslu Kıtalar Atlası
Murat Uyurkulak	Tol
Gabriel GarciaMarquez	Yüzyıllık Yalnızlık
Orhan Pamuk	Benim Adım Kırmızı

Kaynakça:

Zeliha Arı, ‘’Ferit Edgü’nün Öykü ve Romanlarında Anlatım Teknikleri’’, Ankara, 2008.

Suzannur, Başarslan, ‘’Roman Nedir, Nasıl Yazılır’’.